سیر تحول در افغانستان درمقایسه با دو کشور دیگر ( ایران وترکیه )

امان الله خان ٬ مصطفی اتاترک و رضا شاه ٬ باهم در هرسه کشور افغانستان ٬ ترکیه و ایران تصمیم گرفتند که اصلاحات جذری را براه بیاندازند٬ وبرعلاوه سفر های اروپای که امان الله کرده بود ٬رشد و پیشرفت آن دیار بالایش تاثیر عمیقی کرده بود٬ وبا برگشت از اروپا تصمیم به اصلاحات گرفت و ازخانه خود شروع کرد٬ اما کارش را مرحله به مرحله پیش نبرد و درنتیجه از طرف انگلیس وبه مزدوری گرفتن ملاها علیه اش قیام راه انداختندشد و بنیاد حکومت و قانون اساسی اش را نابود کردند٬ وتا امروز سرنوشت افغانستان بدست امان الله خان دوم نرسیده که یک فکر اساسی برایش بکند٬ و کسانیکه بعد ازامان الله خان به قدرت رسیدند هم در فکر افغانستان نبودند وهمیشه در اختلافات خانوادگی مصروف بودند. و باروی کار آمدن اداره موقت و انتخاب ریس جمهوری برای اولین بار توسط رای مردم برای مردم افغانستان یک تجربه نوین در سایه دیموکراسی ( حکومت که توسط مردم انتخاب شود) بود٬ و قانون اساسی جدید شکل گرفت و خواست های تمام اقوام افغانستان به شکل نسبی در نظر گرفته شد٬ واز آنزمان تاهنوز بیشتراز یک دهه می گذرد و باوجود کاستی های موجود٬ پیشرفت های هم حاصل شده مثلا در ساحه تعلیم وتربیه ۷ ملیون طفل طرف مکاتب روان هستند که از آن جمله تقریبا نصف آن شاگردان دختر می باشد٬ و در زمینه تحصیلات عالی هم پیشرفت های شده است که می توان به دانشگاه های دولتی و غیر دولتی اشاره کرد٬ وهمین طور در ساحه نظامی یک اردوی دارد که حضور اقوام را نسبی مراعات کرده همین قسم در پولیس اگر چی تاهنوز مشکلات بجای خود باقی است٬ ودر زمینه اقتصاد هم از شروع اداره موقت تاهنوز رشد داشته و درست زمانیکه ریس موقت انتخاب شد سرانه درآمد هرفرد ۲۰۰ دالر بود (تقریبی) ٬ ولی حالا در حدود ۵۲۸ دالر درامد سرانه هر فرد افغانستان میباشد٬ و همین قسم تا جایی زیربنای اقتصادی مثل سرک های قیر شده هم بوجود آمده ٬ اما این تنها کافی نیست و خیلی مانده که یک زیربنای اقتصادی کامل داشته باشد حتی تاهنوز سرک حلقوی تکمیل نشده٬ مثلاتاهنوز سرک مرکزی که از گردن دیوال گذشته و مناطق مرکزی را به شاه راه حلقوی وصل می کند قیر ریزی نشده و از کم توجهی دولت حامد کرزی مردم آن دیا رنج می برند٬و گفته آمدیم تا به تجارت رسیدیم و افغانستان تاهنوزدر حدود ۱۰.۶ میلیارد دالر سالانه واردات دارد٬ درحالیکه صادارتش ۲.۹ میلیارد دالرمیباشد٬ تقریبا تمام پول مردم به جیب دولت های صادر کننده میریزد٬ و پروژه های صنعتی هم رشد چشم گیری نکرده که تا جواب گوی بعضی نیازی محلی باشد٬ وهمین طور زارعت هم رشدی نکرده و تاهنوز به روش سنتی دهقانان به کشت و کار می پردازند واز تخم های بدون اصلاح شده استفاده می کنند٬ که دراین زمینه ها کارهای زیادی باید انجام شود. و تا اینجا خلاصه شرحی بود از اداره موقت به بعد تا امروز ٬ و نوشته من از جای شروع شد که رهبران سه دولت تصمیم اصلاح گرفتند و در افغانستان سرنوشت فصل چدید بزود ترین فرصت از بین رفت ٬ وجای خودرا به حکومت های ناکام داد٬ اما در ترکیه مصطفی اتا ترک موفق شد٬ و از آنروز تا حالا یک سره قدم های برای شکوفایی برداشته و دارد که چند سال آینده ترکیه را تبدیل به یک قدرت اقتصادی منطقه می کند٬واز نگاه نظامی هم جز اعضای ناتومی باشد که در قدرت حرف اول را میزند٬ بیایم به کشور رضا شاه که سرنوشتش به کجا کشانید٬ درست با اصلاحات در ترکیه و افغانستان در ایران هم حکومت سیکولار تاسیس شد و سیاست از دین جدا شد وآزادی های فردی به افراد برگشتانده شد٬ اقتصاد شکوفا شد وغیره... ولی در سال ۱۹۷۹ به دست آیت الله خمینی سقوط کرد٬ وازآن به بعد هم نمی توان قضاوت کرد که وضعیت کشورش خراب شد یانه ولی نظام پابرجاماند٬ اما بدترین و پس مانده ترین کشور از این سه ٬کشور امان الله خان ومردمش است که دها سال از کاروان ترقی و پیشرفت پس مانده ٬ وبا هزاران مشکلات دست و پنجه نرم می کند٬ واین برای نسل امروزی ما میماند که از درس گذشته چیزی بیاموزیم ونگذاریم که با سرنوشت ماکسی بازی کند٬و حد اقل کشور را به کاروان علم و ترقی رسانده و تاباشد که فردا در نزد تاریخ ازما به نیکی یاد شود.
-------
نوت : صادرا واردات و درآمد سرانه فر د از گزارش بانک جهانی گرفته شده است